جناب آقای دکتر عبداللهی
دبیر محترم شورای آموزش داروسازی و تخصصی
با سلام؛
احتراما، با توجه به جلسه اخیر دبیرخانه بیستمین سمینار دانشجویان داروسازی سراسر کشور و رابطین محترم دانشجویی دانشکده های داروسازی با جنابعالی، مقرر گردید مسائل و چالش های پیش روی آموزش داروسازی کشور توسط دبیرخانه و رابطین محترم جمع بندی شده و خدمت شما ارائه گردد. برخی از مهم ترین این موارد به شرح ذیل می باشد :
تغییرات اخیر در سیستم آموزش دوره‌ی دکترای عمومی داروسازی کشور :
در سال گذشته دبیرخانه شورای آموزش داروسازی و تخصصی، رویکردی مبتنی بر تغییر و تحول در نظام آموزش دوره دکترای عمومی داروسازی کشور داشت. شکی نیست که کوریکولوم آموزش داروسازی کشور پس از گذشت سال‌ها از تدوین آن و تحول آموزش داروسازی در سراسر دنیا، با توجه به گسترش این علم و نیز نیازهای روز جامعه، نیازمند تحول و به روزرسانی است. اما با کمال تأسف باید گفت تصمیماتی که در این زمینه اخذ شده، بدون کار کارشناسی کافی و عجولانه بوده است. در تصمیم اتخاذ شده، آزمون جامع علوم پایه داروسازی حذف گردیده و آزمون ۱۸۰ واحدی در پایان دوره دکترای عمومی داروسازی جایگزین آن شده است. تعجب برانگیز است که این تصمیم قبل از مشخص شدن کوریکولوم جدید آموزش داروسازی و تعیین واحدهای درسی اجرا شده است و تعجب‌برانگیزتر آن که پذیرش دانشجویان داروسازی در سال تحصیلی ۹۵-۹۴ تحت شرایط تغییرات نامعلوم در کوریکولوم آموزشی و صرفاً با اعلام جایگزینی آزمون ۱۸۰ واحدی به جای آزمون جامع علوم پایه در دفترچه راهنمای کنکور ۹۴صورت پذیرفته است! قاعدتا می‌بایست این تصمیمات ، ذیل عنوان اصلاح آئین‌نامه دکترای عمومی داروسازی و قبل از پذیرش دانشجویان، ابلاغ و اطلاع‌رسانی می‌شد. جای این سوال باقی است که دلیل این همه عجله در اجرای این تصمیم چیست؟ آیا اقدامی که نام تحول برازنده آن باشد نیازمند کار کارشناسی دقیق با نظر کارشناسان و صاحب‌نظران و نیز کسانی که این تصمیم به طور مستقیم بر آن‌ها اثر خواهد گذاشت (از جمله دانشجویان) نیست؟ آیا صرف انجام تغییرات شکلی، بدون اصلاحات محتوایی را می‌توان تحول در آموزش داروسازی نامید؟ طبق اظهارات و استدلالات این تصمیم‌گیرندگان، دلیل حذف آزمون جامع علوم پایه داروسازی و جایگزینی آزمون ۱۸۰ واحدی با آن، استرس وارد شده به دانشجویان به خاطر تعداد زیاد واحدهای درسی و نیز تخصصی بودن آن واحد‌ها است که در آزمون علوم پایه باید پاسخ دهند. این استدلال چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. چگونه شرکت در آزمون جامع علوم پایه استرس‌زا است ولی آزمون ۱۸۰ واحدی که شامل کلیه واحدهای درسی عمومی و تخصصی است استرس‌زا نمی‌باشد؟ آیا این امکان وجود نداشت که در راستای حل مشکل غیرتخصصی بودن واحدهای درسی قبل از آزمون جامع علوم پایه، برخی از دروس تخصصی (که امکانش وجود دارد) به قبل از این آزمون منتقل می‌شد؟
ابلاغ آئین‌نامه پذیرش دانشجوی Ph.D/Pharm.D :
از دیگر تصمیمات اتخاذ شده توسط شورای آموزش داروسازی و تخصصی، تدوین آئین‌نامه‌ای تحت عنوان آئین‌نامه پذیرش دانشجوی Ph.D/Pharm.D می‌باشد که سال پیش ابلاغ گردید. از ایرادات وارده به این آئین‌نامه، حذف پایان‌نامه داروسازی عمومی برای دانشجویانی است که قصد ادامه تحصیل در مقطع Ph.D را دارند که این امر تعجب همگان را برانگیخت.
همان‌گونه که مستحضرید رشته داروسازی با پژوهش پیوندی ناگسستنی دارد. پایان‌نامه دوره‌ی دکترای عمومی داروسازی تجربه‌ی علمی پژوهشی گران‌بها و ضروری برای دانشجویانی است که قصد ادامه تحصیل در مقطع Ph.D دارند. به جد اعلام می داریم که حذف واحد پایان‌نامه لطمه‌ای جبران‌ناپذیر بر روند بالندگی داروسازی خواهد بود. همچنین این آئین‌نامه هدف از تغییرات ایجاد شده را ایجاد انگیزه و تشویق افراد مستعد برای ادامه تحصیل در مقطع Ph.D عنوان نموده است. آیا حذف واحدهای پایان‌نامه و کوتاه نمودن دوره در حد یک یا دو سال راه مناسبی برای ایجاد انگیزه است و یا روش‌های بهتری همچون کاهش سال‌های تعهد به خدمت و بهبود شرایط شغلی برای فارغ‌التحصیلان مقطع Ph.D وجود دارد؟!
نکته‌ی دیگر در مورد این آئین‌نامه شرط داشتن معدل ۱۶ به بالا برای ورود به این مقطع است. آیا این شرط برای دانشجویان دانشکده‌های داروسازی سراسر کشور با شرایط آموزشی مختلف شرط عادلانه‌ای است؟
نگرانی‌ها نسبت به آینده شغلی داروسازی و مخاطرات پیش رو :
از وظایف شورای آموزش داروسازی و تخصصی که در اساسنامه آن مطرح شده است ، "بررسی و تعیین احتیاجات نیروی انسانی لازم در کشور در رشته داروسازی و علوم وابسته" می‌باشد. بی گمان موقعیت‌های شغلی داروسازی محدود می‌باشد و لذا پذیرش دانشجوی داروسازی می‌بایست با در نظر گرفتن این محدودیت‌ها و نیازهای واقعی صورت پذیرد. آمارها نشان می‌دهد هم‌اکنون ۸۴۰۰ دانشجوی داروسازی در کشور مشغول به تحصیل می‌باشند و سالیانه ۱۵۰۰نفر نیز دانشجوی جدید وارد دانشکده‌های داروسازی سراسر کشور می‌شوند. این آمار سوالی اساسی و بسیار نگران‌کننده را در ذهن هر دانشجوی داروسازی ایجاد می‌کند که آینده شغلی داروسازی به چه سرنوشتی دچار خواهد شد؟ فرصت تنها تأسیس ۱۵۰۰ داروخانه در کشور و اشتغال ۲۴۰۰ داروساز به عنوان داروساز بیمارستانی و ۱۰۰۰ داروساز در صنایع داروسازی (در خوشبینانه‌ترین حالت) به حق بودن این نگرانی‌ها را بیش از پیش آشکار می‌سازد و ضرورت بازنگری اساسی در روند ناصواب پذیرش نامعقول دانشجوی داروسازی را صد چندان می‌کند. متأسفانه در سال‌های اخیر ظرفیت پذیرش دانشکده‌های داروسازی افزایش پیدا کرده و نیز شاهد تأسیس دانشکده‌های داروسازی جدید و پردیس‌های بین‌الملل به صورت قارچ‌گونه بوده‌ایم.
شایان ذکر است که روند راه‌اندازی دانشکده‌های جدید و پردیس‌ها علاوه بر به خطر انداختن آینده شغلی داروسازی، نگرانی‌هایی عمیق نیز پیرامون کیفیت آموزشی و سطح علمی داروسازی ایجاد نموده است و با کمال تأسف باید گفت نظارتی صحیح و اصولی به روند اجرای ضوابط و برنامه‌ها و کیفیت آموزشی در این دانشکده‌ها و پردیس‌ها وجود ندارد. هر از چند گاه شاهد اظهارات مسئولین سازمان غذا و دارو و معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مورد نیاز کشور به داروساز بوده‌ایم. با کمال تأسف این اظهارات همواره کلی گویی بوده و ظرفیت‌های بالقوه شغلی را بیان می‌دارد. این مسئولین محترم هیچ‌گاه حاضر نشده‌اند به صورت تفکیک‌شده و بر پایه آمار و مستندات به تبیین نیازهای شغلی داروسازی در کشور بپردازند و گامی اساسی به سوی بالفعل شدن این ظرفیت‌ها بردارند. جالب آن‌جا است که آمارهای مسئولین مختلف با هم اختلاف فاحشی دارد، اما نقطه مشترک همگی کلی‌گویانه و نیز غیرمستند بودن آن است.
دوره‌های آموزشی تکمیلی بعد از فارغ‌التحصیلی در مقطع Pharm.D :
از جمله نیازهایی که در حیطه داروسازی کشور همواره مغفول مانده و ضرورت آن شدیداً احساس می‌شود، راه‌اندازی دوره‌های آموزشی تکمیلی (postgraduate) همچون دوره‌های آموزش مرتبط با صنعت، بالینی، مدیریت و داروخانه می‌باشد. این رویکرد از جنبه‌های مختلف حائز اهمیت است. از یک سو باعث افزایش سطح علمی و کارایی عملی داروسازان در حیطه مورد علاقه شده و از سوی دیگر راه‌کاری منطقی و علمی در مقابل طرح نظریاتی بی‌اساس، بی‌سابقه و پرمخاطره همچون طرح گرایشی شدن رشته داروسازی است که نه تنها گرهی از مشکلات نخواهد گشود که ضربه‌ای مهلک و غیر قابل جبران بر پیکره داروسازی وارد خواهد نمود.
پیدایش رشته‌های نوظهور در زیر شاخه داروسازی:
چندی است که شاهد راه‌اندازی رشته‌های نوظهوری همچون نظارت بر امور دارویی، علوم داروهای پرتوزا، ترکیبات طبیعی و دارویی دریایی، شیمی دارویی و ... در برخی دانشگاه‌ها هستیم. اولین سوالی که به ذهن متبادر می‌شود این است که اصولاً ضرورت ایجاد این رشته‌ها چیست؟ آیا در حیطه‌هایی که قرار است این رشته‌ها در آن دانشجو بپذیرند داروسازان چه در مقطع عمومی و چه در مقاطع تخصصی مهارت کافی ندارند؟ آیا افرادی که قرار است وارد این رشته‌ها شوند صلاحیت علمی و دانش پایه کافی برای ورود به این رشته‌ها را دارند؟ آیا راه‌اندازی این رشته‌ها نتیجه‌ای جز تکه‌تکه کردن رشته داروسازی و زیر سوال بردن شأن و منزلت آن خواهد داشت؟ لازم به ذکر است تصویب برخی از این رشته‌ها در مقطع کارشناسی ارشد توسط وزارت بهداشت، منجر به شکسته شدن قبح موضوع و راه‌اندازی مقاطع کارشناسی در برخی دانشگاه‌های آزاد دورافتاده کشور شده است.
از دیگر مواردی که با دبیر محترم شورای آموزش داروسازی و تخصصی مطرح شد، موارد ذیل می‌باشد که نیازمند نامه‌ای جداگانه و توجهی درخور است که جهت جلوگیری از اطاله مطلب به صورت تیتر وار بیان می‌گردد :
مبتنی بودن آموزش بر پایه دانش پایه و تئوریک
تجمع اساتید باتجربه و امکانات آموزشی در برخی دانشکده‌ها
عدم تطابق کافی آموزش داروسازی با نیازهای جامعه
خروج فارغ‌التحصیلان داروسازی از کشور و عدم ریشه‌یابی و چاره‌اندیشی برای آن
عدم هماهنگی‌های مناسب بین مراجع تصمیم‌گیری در نظام داروسازی
ورود غیر داروسازان به رشته‌های تخصصی داروسازی و انتصاب به سمت‌های علمی، مدیریتی و تصمیم‌گیرنده
لذا در راستای مشکلات و دغدغه‌های مطرح شده پیشنهادات ذیل را به حضورتان اعلام می‌داریم:
تا زمان انجام کار کارشناسی دقیق و بررسی همه‌جانبه توسط تمام گروه‌های صاحب نظر، اجرای مصوبات صورت گرفته از جمله حذف امتحان جامع علوم پایه متوقف گردد تا با در اختیار داشتن زمان کافی، تحولی محتوایی و عمیق و نه صرفاً شکلی و عجولانه در آموزش داروسازی صورت گیرد.
لغو واحد پایان‌نامه در آئین‌نامه پذیرش دانشجوی Ph.D/Pharm.D اشتباهی بسیار بزرگ و جبران‌ناپذیر بوده و خواستار لغو هرچه سریعتر این بند از آئین‌نامه مذکور می‌باشیم و مجدداً متذکر می‌گردیم راه ترغیب دانشجویان برای ورود به مقاطع تخصصی داروسازی، کاهش یک یا دوسال از طول دوران تحصیل نمی‌باشد بلکه بهبود جایگاه شغلی و معیشتی فارغ‌التحصیلان رشته‌های تخصصی و کاهش طول دوران طرح، عوامل انگیزشی معقول‌تری می‌باشد.
با توجه به ظرفیت‌های محدود شغلی در حیطه‌های گوناگون داروسازی، روند فعلی پذیرش دانشجوی داروسازی کاملاً نامعقول و بسیار نگران‌کننده بوده و لذا خواستار تجدید نظر اساسی در این روند و معقول نمودن پذیرش دانشجو در دانشکده‌ها، توقف کامل تأسیس دانشکده‌های داروسازی جدید و پردیس‌های بین‌الملل می‌باشیم و پیشنهاد می‌نماییم مسوولان به جای افزایش کمّی داروسازان که آینده شغلی این قشر را با خطر جدی مواجه کرده است، به فکر رسانیدن داروسازی و داروساز به جایگاه واقعی و درخور، در نظام سلامت باشند.
ایجاد رشته‌های نوظهور و خلق‌الساعه اقدامی نامعقول و زیان‌بار بوده و لذا خواستار اقدام عاجل این معاونت در جهت توقف هرچه سریعتر این روند می‌باشیم.
ایجاد دوره‌های آموزشی تکمیلی پس از فارغ‌التحصیلی در مقطع Pharm.D نیازی مبرم بوده و در جهت افزایش توان علمی و عملی داروسازان بسیار راه‌گشا می‌باشد. لذا انتظار می‌رود در روند شکل‌گیری و راه‌اندازی این دوره‌ها تسریع صورت گیرد.
امیدواریم با حضور جنابعالی در شورای آموزش داروسازی و تخصصی، دغدغه‌ها و نگرانی‌های دانشجویان مورد توجه جدی قرار گیرد و به خواسته‌های به حق آن‌ها جامه عمل پوشانده شود.
در پایان دبیرخانه و رابطین دانشجویی بیستمین سمینار دانشجویان داروسازی سراسر کشور اعلام می‌نمایند که پیگیری مطالبات آموزشی و صنفی دانشجویان را وظیفه خود دانسته و به یاری خداوند متعال و همت والای دانشجویان در این راه، با صلابت ایستاده و از پای نخواهند نشست.
